ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΑ ΜΑΝΓΓΕΛ

 ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΑ ΜΑΝΓΓΕΛ:ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΑΡΙΣΣΗ

    Έχω την χαρά να συνολιμώ με την συγγραφέα Φραντζέσκα Μάνγγελ για το βιβλίο της οι Καθαροί, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας και εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και να αγαπηθεί από το αναγνωστικό κοινό.

     Παίρνοντας στα χέρια του ο αναγνώστης το βιβλίο Οι Καθαροί, διαβάζει στο οπισθόφυλλο ότι πρόκειται για ένα δυστοπικό μυθιστόρημα. Είναι τελικά ένα δυστοπικό μυθιστόρημα ή είναι μια καινούρια πραγματικότητα;

    Είναι ένα μυθιστόρημα εμπνευσμένο από γεγονότα του παρελθόντος εκ των οποίων ψήγματα υπάρχουν στο παρόν και ενδεχομένως να υπάρξουν και στο μέλλον.

     Οι Καθαροί είναι ένα βιβλίο εμπνευσμένο από αληθινά γεγονότα, τα οποία γίνονται γνωστά στους αναγνώστες στο τέλος του βιβλίου. Πόσο καθόρισαν αυτά τα ιστορικά γεγονότα την ψυχοσύνθεσή σας, ώστε να ασχοληθείτε με αυτό το θέμα και να δημιουργήσετε έναν νέο καταστροφικό κόσμο όπου έχει χαθεί η ελπίδα;

    Τα γεγονότα αυτά με συνέτριψαν. Επειδή, συγκριτικά με άλλα της ίδιας χρονικής περιόδου, είναι λιγότερο γνωστά, από κάποιο σημείο κι έπειτα ένιωσα ότι ήταν χρέος μου να μιλήσω για αυτά. Να μάθει περισσότερος κόσμος για το τι είμαστε ικανοί να κάνουμε αλλά και τι έχουμε αντιμετωπίσει ως ανθρωπότητα.

    Το εξώφυλλο άσπρο σαν το χιόνι και χαραγμένο ένα σημάδι. Αντιπροσωπεύει τους Καθαρούς ή η εικόνα του εξώφυλλου κρύβει μυστικά που θα τα ανακαλύψουν οι αναγνώστες μας κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης;

    Το εξώφυλλο, όπως κι ολόκληρο το βιβλίο, είναι μία αλληγορία. Πόσο Καθαροί είναι τελικά οι Καθαροί; Πόσο άσπιλο είναι αυτό που αντιπροσωπεύουν; Πόσο άμεμπτο, τέλειο κι αγνό; Μήπως τελικά αυτό το ολόλευκο καθαρό είναι μαύρο σαν το έρεβος; Διαβάζοντας κάποιος το βιβλίο θα το ανακαλύψει μόνος του.

    Πιστεύετε ότι υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι άνθρωποι; Θεωρείτε ότι υπάρχουν άνθρωποι που ζουν και κολυμπούν σε αυτόν τον κοινωνικό ωκεανό ενός κατώτερου Θεού;

    Οι άνθρωποι είναι άνθρωποι. Δεν πρέπει να τίθεται θέμα διαχωρισμού σε καμία περίπτωση. Αποκεί και πέρα όμως, δυστυχώς, όπως εμείς οι ίδιοι έχουμε διαμορφώσει την κοινωνία, επικρατούν φρικτές αδικίες. Καθημερινά τις βλέπουμε γύρω μας σε παιδιά και ενήλικες που αντιμετωπίζουν αδιανόητες καταστάσεις και παλεύουν να επιβιώσουν υπό τραγικές συνθήκες. Δεν πρόκειται για ψυχές ενός κατώτερου Θεού, όλη η ευθύνη για την αδικία βαραίνει εμάς τους ίδιους – η αδικία ξεκινά από εμάς.

    Πόσο κρατάει ο θάνατος ώστε να νικηθεί η ζωή; Είναι μια ερώτηση που με προβλημάτισε από την αρχή ως το τέλος της ανάγνωσης.

    Μέσα από τους ήρωές μου προσπάθησα να προσεγγίσω αυτές τις αιώνιες έννοιες του θανάτου και της ζωής, αλλά ειλικρινά θεωρώ πως μόνο εκείνοι που βρέθηκαν στο μεταίχμιο, που είδαν τον θάνατο με τα μάτια τους, μπορούν να απαντήσουν στη συγκεκριμένη ερώτηση.

    Θυσιάστηκαν πάρα πολλοί άνθρωποι για να ζήσουν οι συνάνθρωποί τους καλύτερα. Έχει αλλάξει κάτι τελικά μέσα στο πέρασμα των χρόνων ή φοβόμαστε ότι μπορεί να ξανασυμβεί με άλλη μορφή ξεκινώντας από την καταγραφή των προσωπικών δεδομένων και κυρίως των ιατρικών;

    

    Θυσιάστηκαν και συνεχίζουν να θυσιάζονται άνθρωποι για να ανατρέψουν τα τέρατα που δημιουργούν κάποιοι άλλοι. Δυστυχώς, όπως έχει αποδείξει η ιστορία, όλα είναι ένας κύκλος. Μαθαίνουμε ελάχιστα και επαναλαμβάνουμε συνεχώς τα ίδια λάθη. Στην παρουσίαση του βιβλίου, η αγαπημένη μου φίλη και συνάδελφος Πηνελόπη Κουρτζή αναφέρθηκε στον όρο «γονιδιακή δικτατορία», την εμμονή του ανθρώπου για την τελειότητα, η οποία απ’ ό,τι φαίνεται, θα μας απασχολήσει πολύ στο μέλλον. Το μόνο που μπορώ να ευχηθώ είναι αυτή τη φορά να έχουμε το μυαλό και το ήθος να διαχειριστούμε την κατάσταση με σωστό τρόπο. Αναγνωρίζοντας πρώτα –και πάνω απ’ όλα– την αξία της διαφορετικότητας και τις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπινου σώματος και της ψυχής.

     Μέχρι πού μπορεί να οδηγήσουν η πείνα και η εξαθλίωση ακόμα και τον πιο γενναίο άνθρωπο; Όλα στη ζωή είναι θέμα επιβίωσης; Σε ποιο σημείο φτάνει ένας άνθρωπος που ξέρει ότι μπορεί να πεθάνει;

    Μελετώντας επί δύο χρόνια ανθρώπινες συμπεριφορές σε ακραίες συνθήκες, συμπέρανα ότι όταν τίθεται θέμα επιβίωσης, ο άνθρωπος βγαίνει εκτός ορίων – ιδέα που μετέφερα και στο βιβλίο μου. Μπορεί να αποκτηνωθεί εντελώς ή να ξεπεράσει την ανθρώπινή του υπόσταση και να φτάσει στα επίπεδα ηρώων και αγίων. Η ψυχή του, οι αξίες του και οι άνθρωποι που έχει δίπλα του ορίζουν τον δρόμο που θα επιλέξει.

     Τι σημαίνει στίγμα και πόσο εύκολο είναι να στιγματίσεις τους πολίτες κυριολεκτικά και μεταφορικά;

    Το στίγμα, σύμπλεγμα των χαρακτήρων Σ και Τ, προέρχεται από το αρχαίο ρήμα στίζω, δηλαδή χαράζω τατουάζ. Ο στιγματισμός πολιτών ως έννοια δεν μας είναι ξένη. Η χάραξη του αριθμού μητρώου στον πήχη των κρατουμένων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης του προηγούμενου αιώνα αποτελούν, δυστυχώς, μονάχα ένα μικρό παράδειγμα. Ο κοινωνικός διαχωρισμός, βάσει της υγείας, της ψυχικής και σωματικής κατάστασης, της εθνικότητας, της θρησκείας και των πεποιθήσεων των ανθρώπων, είναι ακόμη εδώ και παραμένει μια τεράστια πληγή της κοινωνίας μας σε παγκόσμιο επίπεδο. Το γεγονός ότι δεν φαίνεται το σημάδι δεν σημαίνει ότι δεν υφίσταται και δεν είναι εξίσου βαθύ. Όσο υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θεωρούν τον εαυτό τους ανώτερο, όσο υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν το δικαίωμα να ορίζουν τη ζωή των άλλων, οι διαχωρισμοί θα συνεχίζουν να πληγώνουν και να καταδικάζουν την ανθρωπότητα. Αυτό είναι το μόνο εύκολο. Το δύσκολο είναι να αντιταχθούμε σε αυτήν την αδικία.

     Η Κλόι είναι ανθρωπολόγος σε ένα κέντρο ερευνών και παλεύει για την αξία της ανθρώπινης ζωής. Πείτε μας λίγα λόγια για την ηρωίδα σας και ποιος ήρωας θεωρείτε ότι την καθόρισε πιο πολύ στην πορεία της;

    Η Κλόι είναι πάνω απ’ όλα ένας καλός άνθρωπος. Μπορεί να ακούγεται απλό, όμως δεν είναι. Επειδή η έμφυτη καλοσύνη που τη χαρακτηρίζει είναι αυτή που καθορίζει τη ζωή και τις πράξεις της. Η ψυχή της δεν αντέχει το άδικο, θέλει να το πολεμήσει με όσα μέσα διαθέτει, αλλά από την άλλη δεν έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της. Θεωρεί τον εαυτό της κατά κάποιον τρόπο λίγο και δειλό. Η παρουσία δυνατών ανθρώπων δίπλα της είναι αυτή που τη βοηθάει να συνειδητοποιήσει πως τελικά είναι πολύ πιο δυνατή απ’ όσο νομίζει. Η καλύτερή της φίλη, η Ντάρια, η σπιτονοικοκυρά της, η Μαργκό, καθώς και ο συνεργάτης της, ο Λίο, είναι οι άνθρωποι που την εμπνέουν και την καθορίζουν. Στο τέλος της ημέρας, όμως, αυτός που θα της δώσει τη μεγαλύτερη δύναμη θα είναι ο ίδιος της ο εαυτός.

    Οι άνθρωποι σταμάτησαν να αισθάνονται και να ερωτεύονται. Πόσο οδυνηρό είναι αυτό για έναν άνθρωπο που περνάει σε αυτό το στάδιο χωρίς να το καταλάβει και του φαίνεται φυσιολογικό;

  

     Θεωρώ πως είναι πιο οδυνηρό για εκείνους που ξέρουν και μπορούν να διακρίνουν τη διαφορά. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι που έχουν ζήσει στο μεταίχμιο εποχών υποφέρουν πιο πολύ. Γιατί συγκρίνουν το πριν με το τώρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένας άνθρωπος που έχει γεννηθεί ελεύθερος και αιχμαλωτίζεται στην πορεία, σε αντίθεση με έναν άνθρωπο ο οποίος έχει γεννηθεί φυλακισμένος. Από την άλλη υπάρχει πληθώρα παραδειγμάτων που μαρτυρούν ότι το ανθρώπινο γένος έχει αντιταχθεί χωρίς να έχει τα βιώματα ενός ελεύθερου ανθρώπου. Κι αυτό είναι το πιο αξιοθαύμαστο απ’ όλα: Να παλεύεις για ένα ιδανικό –για την ελευθερία του λόγου, της έκφρασης, ακόμα και για τον έρωτα– δίχως να το έχεις γνωρίσει.

    

     Τέλος θα ήθελα να μας πείτε αν σε καιρούς πολέμου ή τρομοκρατίας μπορούν να περάσουν τα χειρότερα μέτρα για τη ζωή και τη μελλοντική πορεία του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία.

    Σε καιρούς πολέμου οι θεμελιώδεις αξίες μπαίνουν στο περιθώριο, η ανθρώπινη ζωή εκμηδενίζεται και, όπως έχει αποδείξει ως τώρα η ιστορία, τότε συμβαίνουν τα μεγαλύτερα εγκλήματα. Το βιβλίο μου, Οι Καθαροί, αποτελεί ξεκάθαρα μία τέτοια περίπτωση.

    Σας ευχαριστώ θερμά για την ενδιαφέρουσα συζήτηση. Να έχετε έναν όμορφο και δημιουργικό χειμώνα.

    Φραντζέσκα Μάνγγε

Η ΑΠΟΨΗ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΑΡΟΙ

    

    Η Φραντζέσκα Μάνγγελ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Εικαστικές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο De Montfort της Αγγλίας και δραστηριοποιήθηκε στον τομέα της conceptual photography για διαφημιστικές εταιρείες και περιοδικά. Παράλληλα, δίδασκε σε Εργαστήριο Ελευθέρων Σπουδών και αρθρογραφούσε στον περιοδικό Τύπο. Σήμερα εργάζεται ως κειμενογράφος και στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με τη φωτογραφία και τη ζωγραφική.

    Το πρώτο της μυθιστόρημα, Η νύχτα του Σάουιν, κατέκτησε το βραβείο Μυθιστορήματος της Xρονιάς στην κατηγορία «Πρωτοεμφανιζόμενος Συγγραφέας» στα Βραβεία Public 2018. Το δεύτερό της μυθιστόρημα, Καχαραμπού, η συνέχεια της Νύχτας του Σάουιν, κυκλοφόρησε το 2019 κλείνοντας την επιτυχημένη διλογία.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

«Ξέρεις τι σημαίνει το σημάδι; Έχεις ιδέα;»

Το δάχτυλό της, πιο κίτρινο απ’ τη σελίδα, διέτρεξε έναν πίνακα με σύμβολα.

«Διάβασε καλά τι γράφει! Διάβασε τον ορισμό! Στίγμα! Απ’ το αρχαίο ρήμα στίζω. Χαράζω τατουάζ. Πρώτα σου σημάδευαν τα χαρτιά για τις πολιτικές σου πεποιθήσεις, τώρα για έναν βαθμό μυωπίας. Αυτό σκόπευαν εξαρχής. Να μας υποβαθμίσουν. Να διαχωρίσουν τους άρτιους απ’ τους δήθεν ελαττωματικούς. Τα τέρατα».

Σε μια ολοκληρωτική κοινωνία όπου η σωματική τελειότητα αποτελεί προϋπόθεση για το δικαίωμα στην ελευθερία, οι Καθαροί πολίτες απολαμβάνουν όσα στερούνται οι υπόλοιποι. Η Κλόι, ανθρωπολόγος σε ένα κέντρο ερευνών, παλεύει για τον άνθρωπο, ενώ η αξία της ανθρώπινης ζωής ολοένα και φθίνει. Σε αυτό το απολυταρχικό περιβάλλον προστίθεται ο εφιάλτης του πολέμου. Καθώς οι σειρήνες ουρλιάζουν, τα τρόφιμα λιγοστεύουν και οι νεκροί αυξάνονται, οι αντοχές των ηρώων φτάνουν στα άκρα. Μοναδικό στήριγμα για την Κλόι στις πιο σκοτεινές ώρες η φίλη της Ντάρια. Όταν η τελευταία εξαφανίζεται, η ηρωίδα βάζει στόχο ζωής να τη βρει. Δεν φαντάζεται όμως τι την περιμένει εκεί έξω.

Οι Καθαροί θα μπορούσαν να είναι ένα δυστοπικό μυθιστόρημα του σήμερα. Θα μπορούσαν. Αν το πιο εφιαλτικό κομμάτι τους δεν είχε στιγματίσει την ανθρωπότητα έναν αιώνα πίσω.

Ένα βιβλίο εμπνευσμένο από αληθινά γεγονότα. Μια συνταρακτική ιστορία επιβίωσης. Μια μάχη εν καιρώ πολέμου ενάντια στο πιο παρανοϊκό πρόσωπο της ανθρώπινης φύσης με μόνα όπλα το θάρρος και την αγάπη.